Voor Grenzeloos Gidsen hebben we vier testgroepen gevormd. Het doel was om verschillende aangepaste rondleidingen voor mensen met een verstandelijke handicap uit te testen. De manier van aanpassing en de feedback van zowel de deelnemers als de gids zelf lees je hieronder. Een opmerking hierbij is dat de deelnemers telkens bestonden uit groepen met uitsluitend (jong-)volwassenen met een verstandelijke handicap en één of twee begeleiders. We zijn er ons van bewust dat het niet zo vaak voorkomt dat een homogene groep zich aandient. Vaker zien we gezinnen of gemengde groepen waaronder dan slechts één of enkele mensen met een verstandelijke handicap. Belangrijk is dan ook om deze tips of methodes door te trekken om een inclusieve rondleiding te kunnen geven.
Visualisatie van de toekomstige wandeling
Overloop de wandeling of de rondleiding die je gaat geven eerst samen met de deelnemers aan de hand van beeldmateriaal. Zo weet iedereen wat er volgt en is de uitleg al een eerste keer gegeven. Ook is er meer ruimte voor vragen omdat je enerzijds de inhoud dubbel geeft en anderzijds op een rustiger moment en nog niet al wandelend.
Bij onze testgroep was het onderwerp van de rondgeleide wandeling de geschiedenis van de Michottewijk te Leuven. Geen grote wijk, dus de gids kon erg concreet gaan. In augustus werd een eerste keer de powerpoint getoond aan de deelnemers. De powerpoint omvatte de gehele wandeling en de geschiedenis werd aan de hand van foto’s gevisualiseerd. In oktober werd de powerpoint voor een tweede maal getoond, direct gevolgd door de fysieke wandeling. Op de wandeling haalde de gids ook enkele foto’s boven die tijdens de presentatie voorkwamen.
Feedback deelnemers
De deelnemers reageerden enthousiast en vonden het zeker voor herhaling vatbaar. Velen gaven aan dat de herhaling voor hen hielp om meer informatie te onthouden. Doordat de uitleg ook concreet werd gehouden en er af en toe een link werd gemaakt met de powerpoint via foto’s, konden ze achteraf veel navertellen. Dat de buurt voor hen gekend was doordat ze er wekelijks kwamen, was een grote meerwaarde. De gids had er zelf ook een goed gevoel bij en voelde dat de aandacht vergroot werd door de herhaling.
Een bedenking bij deze methode is wel dat de moment van de presentatie goed gekozen moet worden. Als de deelnemers er niet met hun volle aandacht bij zijn, valt het effect van de presentatie tijdens de wandeling deels weg.
Ervaringsdeskundige als gids
Waarom geen twee gidsen? Is van beiden iemand met een verstandelijke handicap die een opleiding gevolgd heeft om vormingen en getuigenissen te geven (bijvoorbeeld bij Pasform), dan kan deze de uitleg als ervaringsdeskundige verrijken.
We deden een testrondleiding in de fototentoonstelling “Uganda’s Special Needs” van 11.11.11 . Er waren 2 gidsen: diegene die de tentoonstelling uitwerkte en een ervaringsdeskundige van Pasform. De gids met de verstandelijke handicap heeft eigenlijk de hele rondleiding gegeven en de andere gids was erbij om af en toe wat meer achtergrondinformatie te geven of bepaalde zaken te kaderen. De rondleiding bestond vooral uit veel anekdotes en ervaringsgerichte informatie. Achteraf werd er ook een korte nabespreking voorzien waarbij de deelnemers in dialoog konden gaan met de ervaringsdeskundige over wat ze gezien en ervaren hadden.
Feedback deelnemers
Dat ervaringsgerichte en gevoelsmatige werd zeer positief onthaald bij de deelnemers. Doordat de informatie werd gegeven door iemand met dezelfde handicap als hen, drong alles goed door. De nabespreking was wel noodzakelijk zodat er rustig gepraat kon worden over hun beleving en er ook ruimte was voor emoties, zowel positieve als negatieve. De ervaringsdeskundige zelf vond voornamelijk rust in het feit dat de deelnemers hem goed begrepen en dat er een mede-gids was die kon helpen als het nodig was, maar die ook hem ook echt zijn ding liet doen.
Het aandachtspunt bij deze methode is dat het kader of het overzicht van de rondleiding wel bewaard moet blijven. Doordat de ervaringsdeskundige vooral vanuit zijn/haar beleving vertelt, verlies je soms het globale beeld of doel van de tentoonstelling uit het oog.
Audiogids voor en door mensen met een verstandelijke handicap
Een audiogids is een veelgebruikte vorm om een museum of gebouw te bezoeken zonder een echte gids te volgen. Je ziet vaker een eigen aanbod voor volwassenen en kinderen, maar nu werd er dus een rondleiding met audiogids ontwikkeld voor deze doelgroep die wij mochten uittesten. De gids werd ingesproken door mensen met een verstandelijke handicap. Opvallend bij deze methode is dat het aantal fragmenten het dubbele is als dat van een standaard audiogids. Dit komt omdat de fragmenten nooit langer dan twee minuten duren. Het komt dus regelmatig voor dat je meerdere fragmenten voor éénzelfde ruimte hebt.
Feedback deelnemers
De deelnemers deden deze rondleiding heel graag om twee redenen. De informatie was kort, maar krachtig en duidelijk verteld. Doordat de fragmenten kort waren bleven ze geboeid tot op het einde. Alles in totaal duurde het iets langer dan 2 uur en niemand zijn aandacht verslapte.
Bij deze methode is het wel belangrijk om erop te letten dat alle fragmenten even verstaanbaar ingesproken worden. Bovendien moeten de cijfers die je moet indrukken om de fragmenten te beluisteren ook goed aangegeven zijn. Zeker als er meerdere fragmenten zijn voor dezelfde ruimte.
Aangepaste gegidste rondleiding
Deze rondleiding is eigenlijk gewoon een standaard rondleiding met gids met enkele aanpassingen zoals taalgebruik, beleving, visualisatie,… . Door een aantal aandachtspunten voor ogen te houden (zie concrete tips bij vormingspakket) kan het ook toegankelijk zijn voor mensen met een verstandelijke handicap. In deze testgroep heeft de gids voornamelijk gebruik gemaakt van foto’s of prenten van historische figuren om haar uitleg te ondersteunen. Vragen stellen aan de deelnemers helpt om de aandacht erbij te houden.
Feedback deelnemers
De deelnemers gaven aan dat het fijn was om dezelfde rondleiding te krijgen als de andere groepen. Ze voelden zich echt een volwaardige groep omdat er geen sprake was van betutteling en ze dezelfde weg volgden als de rest van de groepen die op dat moment een rondleiding kregen. Doordat de uitleg werd ondersteund d.m.v. prenten drong de informatie meer door dan als ze het gewoon zouden horen. De rondleiding duurde opnieuw langer dan 2 u en niemand vond dat het te lang duurde.
Dit soort rondleiding is op vlak van aanpassing het minst ingrijpend, maar het is wel belangrijk om op de juiste dingen te letten en niet te vervallen in een “kinderprogramma” of te moeilijke woorden. Hierbij is het grootste aandachtspunt om de doelgroep steeds voor ogen te houden en niet te snel in ‘oude gewoontes’ te hervallen.